અમેરિકાના પૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પે ફરી એકવાર ભારત વિરુદ્ધ તીખું અને વિવાદાસ્પદ નિવેદન આપ્યું છે, જેના કારણે ભારત-અમેરિકા સંબંધો ફરી એકવાર ચિંતાનો વિષય બની રહ્યા છે. બુધવાર સાંજે ટ્રમ્પે પોતાના સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મ “ટ્રુથ સોશિયલ” પર એક લાંબી પોસ્ટ કરી હતી, જેમાં તેમણે ભારત અને રશિયાને ‘ડેડ ઇકોનોમી’ – એટલે કે “મૃત અર્થતંત્ર” તરીકે સંબોધન કર્યું છે.
ટ્રમ્પે પોતાની પોસ્ટમાં કહ્યું, “મને એ વાતની કોઈ પરવા નથી કે ભારત રશિયા સાથે શું કરે છે. મને કોઈ ફરક પડતો નથી કે તેઓ કેવી રીતે મળીને તેમની મૃત અર્થવ્યવસ્થાને નીચે લઈ જાય છે. અમે ભારત સાથે બહુ ઓછો વેપાર કરીએ છીએ. તેમની ટેરિફ રેટ દુનિયામાં સૌથી વધારે છે. તેવી જ રીતે, રશિયા અને અમેરિકા લગભગ કોઈ પણ પ્રકારનો વેપાર કરતા નથી.”
આ નિવેદન માત્ર ભારત માટે değil, રશિયા માટે પણ અચંબામાં નાખે તેવી ટીકા છે. ટ્રમ્પે આગળ લખ્યું કે રશિયાના ભૂતપૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ દિમિત્રી મેદવેદેવ હજુ પણ પોતાને રાષ્ટ્રપતિ સમજે છે અને ખૂબજ ખતરનાક વિસ્તારોમાં પ્રવેશી રહ્યો છે. તેમણે કટાક્ષ કરતાં કહ્યું કે “કોઈ તેને કહો કે પોતાની વાત પર ધ્યાન આપે, કારણ કે તે હવે રાષ્ટ્રપતિ નથી.”
ભારત પર 25 ટકા ટેરિફ લાગૂ કરવાની ઘોષણા
આ વિવાદાસ્પદ ટિપ્પણી સાથે, ટ્રમ્પે ભારત સામે વધુ આક્રમક વલણ દર્શાવતાં જણાવ્યું કે જો તેઓ પુનઃ રાષ્ટ્રપતિ બને, તો ભારત પરથી આયાત થતાં ઉત્પાદનો પર 25 ટકા ટેરિફ લાગૂ કરશે. આ જાહેરાત ભારત માટે મોટો આર્થિક આઘાત બની શકે છે, ખાસ કરીને ત્યારે જ્યારે બંને દેશો વચ્ચે વ્યાપારિક સંબંધો છેલ્લા કેટલાક વર્ષોથી ઊંડા થયા છે.
પાકિસ્તાન સાથે ઓઇલ સોદાની જાહેરાત
ટ્રમ્પના નિવેદનમાં વધુ વિવાદ તદ્દન નવી દિશામાં ગયો જ્યારે તેમણે પાકિસ્તાન સાથે ઓઇલ ડીલની જાહેરાત કરી. તેમણે જણાવ્યું કે અમેરિકા અને પાકિસ્તાન મળીને “વિશાળ તેલ ભંડાર” વિકસાવશે અને આ માટે કંપની પસંદ કરવાની પ્રક્રિયા શરૂ થઇ ગઈ છે. જો કે, ટ્રમ્પે સ્પષ્ટ નથી કર્યું કે આ ભંડાર પાકિસ્તાનના ક્યા વિસ્તારમાં આવેલ છે અથવા આ સોદાની શરતો શું છે.
ટ્રમ્પે લખ્યું, “અમે તાજેતરમાં જ પાકિસ્તાન સાથે સમજૂતી કરી છે, જે હેઠળ અમે તેમના તેલ ભંડારને વિકસાવવાના છીએ. આ એક મોટી ડીલ બની શકે છે.”
ટ્રમ્પે અચાનક ચોંકાવનારો પ્રશ્ન પણ ઉઠાવ્યો – “કોઈ જાણે છે? કદાચ એક દિવસ પાકિસ્તાન ભારતને ઓઇલ વેચી શકે છે.” આ ટિપ્પણીને બહુ જ સંવેદનશીલ માનવામાં આવી રહી છે, ખાસ કરીને ભારત અને પાકિસ્તાન વચ્ચેના હાલના તણાવભર્યા સંબંધોને ધ્યાનમાં લેતાં.
વૈશ્વિક પ્રતિસાદ અને દ્રષ્ટિકોણ
ટ્રમ્પના આ નિવેદનોએ વૈશ્વિક રાજકીય માહોલમાં ગરમાવો પેદા કર્યો છે. વિવિધ આંતરરાષ્ટ્રીય સમીક્ષકો અને નીતિનિર્માતાઓનું માનવું છે કે ટ્રમ્પ આટલા ખુલ્લા અને તીખા નિવેદનો આપી કાર્યરત રાષ્ટ્રપતિ બાઈડનની વિદેશ નીતિને પડકારવા માગે છે.
કેટલાક વિશ્લેષકોનું કહેવું છે કે જો ટ્રમ્પ ફરી રાષ્ટ્રપતિ પદે આવ્યાં તો ભારત સાથેના વેપારિક સંબંધો ખરેખર અસરગ્રસ્ત થઈ શકે છે, કારણ કે ટેરિફ વધારાની ઐતિહાસિક રૂઝાન તેઓ અગાઉ પણ દર્શાવી ચૂક્યા છે.
ભારતની પ્રતિક્રિયા જોતાં રાહ
હાલ સુધીમાં ભારત સરકારે આ વિવાદાસ્પદ નિવેદનો પર કોઈ સત્તાવાર પ્રતિસાદ આપ્યો નથી. પરંતુ રાજકીય માહોલ અને આર્થિક મંડળીઓમાં આ નિવેદનને ગંભીરતાપૂર્વક લેવાઈ રહ્યું છે.
વિશ્વના સૌથી વધુ લોકસભ્ય વાળા લોકતંત્રો પૈકીના બે – ભારત અને અમેરિકા – વચ્ચે આ પ્રકારની ભાષા અને દંડાત્મક નીતિનું પ્રસ્તાવન પૂરતું ઉગ્ર સંકેત આપે છે કે ભવિષ્યમાં આર્થિક અને વ્યૂહાત્મક સંબંધો માટે નવી પડકારરૂપ સ્થિતિ ઊભી થઈ શકે છે.
